พระนฬินเกสริยะเถระ

พระอรหันต์รูปหนึ่งชื่อพระนฬินเกสริยเถระได้เล่าประวัติในอดีตชาติไว้ว่า ชาติหนึ่ง เราเป็นนกกาน้ำ เที่ยวอยู่ในสระ วันหนึ่งเราได้เห็นพระติสสพุทธเจ้าผู้ประเสริฐกว่าเทวดา เสด็จไปในอากาศ เรามีใจผ่องใส เอาจะงอยปากคาบดอกบัวบูชาแด่พระพุทธเจ้า ในกัปที่ 92 จากกัปนี้ เราได้บูชาพระพุทธเจ้าด้วยดอกไม้ใด ด้วยการบูชานั้นเราไม่รู้จักทุคติเลย (คือ ไม่ไปนรก ไม่ไปเกิดเป็นเปรต อสุรกาย และสัตว์ดิรัจฉาน) นี้เป็นผลแห่งพุทธบูชา ในกัปที่ 73 จากกัปนี้ เราได้เป็นพระเจ้าจักรพรรดิพระนามว่า สัตตปัตตะ (กษัตริย์ผู้ปกครองทวีปทั้ง 4) สมบูรณ์ด้วยแก้ว 7 ประการ มีพลมาก คุณวิเศษเหล่านี้ คือปฏิสัมภิทา 4 วิโมกข์ 8 และอภิญญา 6 เราทำให้ชัดแจ้งแล้ว กิจในพระพุทธศาสนาเราได้ทำเสร็จแล้ว คำอธิบาย และแหล่งอ้างอิง 1. ปฏิสัมภิทา 4 ได้แก่ อัตถปฏิสัมภิทา คือ ปัญญาแตกฉานในอรรถ หมายถึง เห็นข้อธรรมหรือความย่อ ก็สามารถแยกแยะอธิบายขยายได้, ธัมมปฏิสัมภิทา คือ ปัญญาแตกฉานในธรรม หมายถึง สามารถจับใจความเรื่องที่ขยายไว้โดยพิสดารมาตั้งเป็นกระทู้หรือหัวข้อได้, นิรุตติปฏิสัมภิทา คือ ปัญญาแตกฉานในภาษา หมายถึง รู้ภาษาต่างๆ เข้าใจใช้คำพูดชี้แจ้งให้ผู้อื่นเข้าใจและเห็นตามได้, ปฏิภาณปฏิสัมภิทา คือ ปัญญาแตกฉานในปฏิภาณ หมายถึง มีไหวพริบ 2. วิโมกข์ 8 คือ ความหลุดพ้น เป็นภาวะที่จิตปลอดพ้นจากสิ่งรบกวนและน้อมดิ่งเข้าไปในอารมณ์นั้นๆ อย่างเต็มที่ ซึ่งมีรายละเอียด 8 ประการ (วิโมกข์ 8 เป็นธรรมที่เข้าใจยาก หากไม่เข้าใจก็ไม่ต้องกังวล ให้รู้แค่ว่าคือสภาวะจิตที่หลุดพ้นในดับต่างๆ) ดังนี้ 2.1 รูปฌาน 4 ของผู้ได้ฌานโดยเจริญกสิณที่กำหนดวัตถุในกายของตน เช่น สีผม 2.2 รูปฌาน 4 ของผู้ได้ฌานโดยเจริญกสิณกำหนดอารมณ์ภายนอก 2.3 ผู้น้อมใจดิ่งไปว่า “งาม” ได้แก่ ฌานของผู้เจริญวรรณกสิณกำหนดสีที่งาม 2.4 เพราะล่วงเสียซึ่งรูปสัญญาโดยประการทั้งปวง เพราะปฏิฆสัญญาดับไป เพราะไม่ใส่ใจนานัตตสัญญา จึงเข้าถึงอากาสานัญจายตนะ โดยมนสิการว่า อากาศหาที่สุดมิได้ 2.5 เพราะล่วงเสียซึ่งอากาสานัญจายตนะโดยประการทั้งปวง จึงเข้าถึงวิญญาณัญจายตนะ โดยมนสิการว่า วิญญาณหาที่สุดมิได้ 2.6 เพราะล่วงเสียซึ่งวิญญาณัญจายตนะโดยประการทั้งปวง จึงเข้าถึงอากิญจัญญายตนะ โดยมนสิการว่า ไม่มีอะไรเลย 2.7 เพราะล่วงเสียซึ่งอากิญจัญญายตนะโดยประการทั้งปวง จึงเข้าถึงเนวสัญญานาสัญญายตนะอยู่ 2.8 เพราะล่วงเสียซึ่งเนวสัญญานาสัญญายตนะโดยประการทั้งปวง จึงเข้าถึงสัญญาเวทยิตนิโรธอยู่ 3. อภิญญา 6 คือ ความรู้ยิ่งยวด ได้แก่ อิทธิวิธี คือ ความรู้ที่ทำให้แสดงฤทธิ์ต่างๆได้, ทิพพโสต คือ ญาณที่ทำให้มีหูทิพย์, เจโตปริยญาณ คือ ญาณที่ทำให้กำหนดใจคนอื่นได้, ปุพเพนิวาสานุสสติ คือ ญาณที่ทำให้ระลึกถึงชาติได้, ทิพพจักขุ คือ ญาณที่ทำให้มีตาทิพย์ และอาสวักขยญาณ คือ ญาณที่ทำให้กิเลสอาสวะสิ้นไป 4. พระไตรปิฎกและอรรถกถาแปล ฉบับมหามกุฎราชวิทยาลัย เล่ม 71 หน้า 664, พจนานุกรมพุทธศาสตร์ : https://84000.org/tipitaka/dic/d_seek.php?text=%C7%D4%E2%C1%A1%A2%EC